ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ

ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ ΣΥΝΤΑΓΗ ΠΟΥ ΒΑΘΑΙΝΕΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

«Η πλευρά των δανειστών και των τραπεζών κέρδισε χρόνο και χρήμα ενώ η χώρα χάνει χρόνο, χρήμα και διαπραγματευτικά εργαλεία»

Η απομείωση του χρέους αποτελεί προϋπόθεση για να μπορέσει η χώρα να βγει σε ανάπτυξη, δηλώνει ο βουλευτής Πρέβεζας Βαγγέλης Παπαχρήστος μιλώντας στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ, τονίζοντας παράλληλα, ότι οι επιπτώσεις είναι ένα «κούρεμα», το οποίο δεν απορρίπτει, εξαρτώνται από το πότε θα γίνει και με ποιους όρους. Ο κ. Παπαχρήστος υπογραμμίζει ότι με το μνημόνιο οι δανειστές κέρδισαν χρόνο και χρήμα, ενώ το αντίθετο συνέβη με τη χώρα, χαρακτηρίζει ανέφικτο το στόχο των 50δις από τις αποκρατικοποιήσεις μέχρι το 2015, ενώ σχετικά με ένα νέο δάνειο από την τρόικα προειδοποιεί ότι θα δημιουργήσει τις συνθήκες που θα καταστήσουν απαραίτητο και το επόμενο, διαιωνίζοντας την εξάρτηση της χώρας.

Προ ημερών ο διευθυντής της εφημερίδας Ηandelsblatt, Γκάμπορ Στάινγκαρτ με ανοιχτή επιστολή του προς τον Γιώργο Παπανδρέου, τον κάλεσε να προβεί σε στάση πληρωμών, λέγοντας ότι η προσπάθεια που καταβάλλει για την αντιμετώπιση του χρέους είναι ηρωική, αλλά μάταιη. Τι θα σήμαινε για την Ευρώπη ένα «κούρεμα» του ελληνικού χρέους;

Συνωστίζονται αυτή τη περίοδο στα ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα ενημέρωσης αυτόκλητοι σύμβουλοι προς την Ελλάδα και διαγωνίζονται για το ποιος θα δώσει τις πιο «καλές συμβουλές». Η παρέμβαση του κ. Σταινγκαρτ ωστόσο φαίνεται απαλλαγμένη από την συνήθη εμπάθεια που συναντούμε στους περισσότερους από τους Γερμανούς αναλυτές. Όμως έχει την ίδια λαθεμένη αφετηρία στη διάγνωση του προβλήματος, και κατά συνέπεια στη λύση που προτείνει. Παρουσιάζει την κρίση στην ευρωζώνη σαν κρίση χρέους της Ελλάδας, η οποία προέκυψε αποκλειστικά από τις λαθεμένες πολιτικέςτων κυβερνήσεών της, αποσιωπώντας ότι η κρίση χρέους στην Ελλάδα είναι μόνο μια πτυχή της κρίσης στην Ευρωζώνη. Αυτή η αντίληψη βρίσκεται στη βάση της συνταγής του μνημονίου, συνταγή που μοιάζει ηρωική και μάταιη. Επέλεξαν να δανείσουν την Ελλάδα για να πληρώνει τα τοκοχρεωλύσια -διασώζοντας έτσι τις τράπεζές τους - και ταυτόχρονα να αναλάβει την μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή που έγινε σε συνθήκες κρίσης. Επιλογή που όχι μόνο δεν λύνει το πρόβλημα του χρέους, αφού αυτό μεγαλώνει, όχι μόνο βαθαίνει τη κρίση, στραγγαλίζει την ανάπτυξη και υπονομεύει την κοινωνική συνοχή αλλά και οδηγεί στην ουσιαστική απομόνωση της χώρας από τις αγορές, αφού εάν τολμήσει να βγει σ’ αυτές θα της ζητάν επιτόκιο πάνω από 16% για τα δεκαετή ομόλογα. Ο κ. Στάινγκαρτ μας μιλάει για το προφανές, ότι δηλαδή οποιαδήποτε λύση πρέπει να ενέχει την απομείωση του χρέους, έτσι ώστε να μπορεί να εξυπηρετηθεί χωρίς να γίνεται εμπόδιο στην ανάπτυξη της χώρας, που είναι προυπόθεση για την αντιμετώπιση της υπερχρέωσης. Σήμερα αυτό που πρέπει να κουβεντιάσουμε και να συμφωνήσουμε είναι τα κριτήρια επιλογής των λύσεων, τους παίκτες που θα εμπλακούν και το τρόπο αντιμετώπισης των παράπλευρων συνεπειών που ενέχει η κάθε λύση. Για παράδειγμα το «κούρεμα» και οι επιπτώσεις του εξαρτώνται από το πότε αυτό θα γίνει, πριν ή μετά τη λήξη του μνημονίου; Θα είναι μονομερής απόφαση ή συμφωνημένη; Θα είναι από μόνο του ή κομμάτι ενός συνολικότερου πακέτου που θα παίρνει υπόψη τις συνέπειες και θα προτείνει λύσεις; Αντικείμενο της διαπραγμάτευσης θα πρέπει να είναι το πως, το πότε και από ποιους.

Κατά τη γνώμη σας, γιατί το Μνημόνιο παρουσιάζει διαρκώς αστοχίες; Τι φταίει; Η συνταγή ή η πλημμελής εφαρμογή του;

Ένα χρόνο μετά τα αποτελέσματα είναι αναντίστοιχα των θυσιών του ελληνικού λαού. Η πολιτική μάχη που γίνεται είναι για την ερμηνεία των αστοχιών του μνημονίου. Οι θιασώτες της λογικής του μνημονίου ρίχνουν το βάρος στη μη σωστή εφαρμογή του και κατά συνέπεια ζητούν περισσότερο μνημόνιο και αλλαγή αυτών που το εφαρμόζουν. Η άλλη ερμηνεία, την οποία και εγώ ενστερνίζομαι, υποστηρίζει ότι το μνημόνιο είναι μια λάθος θεραπευτική αγωγή που στηρίχθηκε σε μια λάθος διάγνωση η οποία βαθαίνει το πρόβλημα και μειώνει τις πιθανότητες θεραπείας. Άρα χρειάζεται αλλαγή πορείας. Αξίζει όμως να κάνουμε δυο επιπλέον παρατηρήσεις. Πρώτον ότι η εφαρμογή του μνημονίου χαρακτηρίζεται από ένα έλλειμμα δημοκρατίας. Και δεύτερον ότι η ευστοχία και η αστοχία είναι σε συνάρτηση με την σκοπιά από την οποία το βλέπεις. Η πλευρά των δανειστών και των τραπεζών κέρδισε χρόνο και χρήμα ενώ η χώρα χάνει χρόνο, χρήμα και διαπραγματευτικά εργαλεία.

Οι εταίροι θα αποφασίσουν για το είδος της νέας βοήθειας προς την Ελλάδα, με δεδομένο ότι δεν προβλέπεται έξοδός μας στις αγορές το 2012. Διαφωνούν μεταξύ τους για το αν θα μας δώσουν επιμήκυνση ή νέο δάνειο, αν και ξεκαθάρισαν ότι η όποια απόφαση θα συνοδευτεί από σκληρούς όρους. Ο Τρισέ θέλει δάνειο, η Μέρκελ επιμήκυνση…

Επ’ αυτού δύο είναι τα δεδομένα. Πρώτον, η αποτυχία του δηλωμένου στόχου ότι θα βγούμε στις αγορές το 2012, και δεύτερον, ότι έχουμε παραδώσει τη λύση των προβλημάτων μας σε άλλους και περιμένουμε στην αίθουσα αναμονής για να μας ανακοινώσουν την απόφασή τους. Και είναι φυσικό ότι αυτοί που θα αποφασίσουν θα αποφασίσουν με βάση τι συμφέρει αυτούς και όχι τη χώρα μας. Η συζήτηση δεν εστιάζει στην απομείωση του χρέους, που αποτελεί και το κεντρικό ζήτημα, αλλά περιορίζεται ανάμεσα σε λύσεις που εξυπηρετούν καλύτερα τα συμφέροντα διαφορετικών μερίδων των πιστωτών μας, με κοινό τους στοιχείο τους επαχθείς όρους για τη χώρα.

Σε περίπτωση νέου δανείου, πάντως, θα είναι και αυτό ενυπόθηκο, όπως τα 110 δις…

Στην εκδοχή ενός νέου δανείου η χώρα κινδυνεύει από δυο πλευρές. Από τη μια, όπως με τα 110 δις, μετατρέπει μη εγγυημένα δάνεια σε εγγυημένα υπονομεύοντας έτσι την εθνική της κυριαρχία επ αόριστο. Από την άλλη, ο δανεισμός από θεσμικούς επενδυτές καθιστά μακροπρόθεσμα αδύνατη την επιστροφή στις αγορές, καθώς όλο και μεγαλύτερο μέρος του χρέους περιέρχεται στα χέρια του ΔΝΤ και ευρωπαϊκών κρατών που δεν θα μπορεί να υποστεί «κούρεμα». Συνεπώς, για τη μείωση του χρέους που απαιτείται για να εξασφαλισθεί η πρόσβαση στις αγορές, το «κούρεμα» στους ιδιώτες επενδυτές θα πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερο για να επιτευχθεί το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Κάτω από μια τέτοια απειλή κανείς νοήμων επενδυτής δεν θα προσφέρει χρηματοδότηση με εφικτούς όρους για την Ελλάδα. Άρα καθίσταται απίθανη η επιστροφή στις αγορές και θα πρέπει να απευθυνθούμε ξανά στους θεσμικούς επενδυτές για περεταίρω χρηματοδότηση. Όπως όμως το πρώτο δάνειο οδήγησε στην ανάγκη νέου δανείου, έτσι και το δεύτερο οδηγεί στην ανάγκη του επόμενου. Αλλά αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρο. Είναι αδιέξοδο.

Εκτιμάτε ότι η ΕΕ θα αποφασίσει κάποια στιγμή συνολική αντιμετώπιση της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη, π.χ. με ομαδική αναδιάρθρωση;

Η κρίση της Ευρωζώνης δεν είναι μόνο κρίση χρέους στις χώρες της Περιφέρειας αλλά και κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος που εξαπλώνεται και στις χώρες του Κέντρου. Να το πούμε απλά, εάν οι υπερδανεισμένες χώρες της περιφέρειας έχουν πρόβλημα, τότε πρόβλημα έχουν και αυτοί που τις δάνεισαν, δηλαδή το χρηματοπιστωτικό σύστημα των χωρών του Κέντρου.

Στη βάση αυτή της δίδυμης κρίσης, βρίσκονται οι διευρυνόμενες και παγιωνόμενες εσωτερικές ανισορροπίες της ευρωζώνης, που διχοτομούν την ευρωζώνη στις χώρες του Κέντρου, όπου είχαμε χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, χαμηλό πληθωρισμό, μεγάλα εξωτερικά πλεονάσματα και εξαγωγή κεφαλαίων και δανείων και στις χώρες της περιφέρειας, που παρουσιάζουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, υψηλό πληθωρισμό, μεγάλα εξωτερικά ελλείμματα και διογκωμένο δανεισμό, ιδιωτικό και δημόσιο. Αυτό με τη σειρά του ανάγεται στη στρεβλή αρχιτεκτονική της ευρωζώνης που μετέδιδε στην περιφέρεια, με αντίστροφο τρόπο, τις περιοριστικές μακροοικονομικές επιλογές των χωρών του Κέντρου.

Άρα οποιαδήποτε ολοκληρωμένη στρατηγική επίλυσης πρέπει να έχει ταυτόχρονα τρεις συνιστώσες. Τη μείωση του χρέους στις χώρες της περιφέρειας, την αντιμετώπιση του προβλήματος του χρηματοπιστωτικού συστήματος τόσο στο κέντρο όσο και στην περιφέρεια και την προσαρμογή και την ανάπτυξη των χωρών της περιφέρειας. Όσο η ΕΕ καθυστερεί να προχωρήσει σε μια ολοκληρωμένη λύση, τόσο αυξημένο θα είναι το κόστος όταν αναγκασθεί να δώσει λύση. Και θα αναγκασθεί.

Οι επιδιωκόμενες αποκρατικοποιήσεις ύψους 50 δις, αποτελούν εφικτό στόχο;

Δεν υπάρχει σοβαρός αναλυτής ο οποίος να πιστεύει ότι μπορεί να πιαστεί ο στόχος των 50 δις μέχρι το 2015. Άρα εύλογα δημιουργείται το ερώτημα γιατί συνειδητά τίθεται ένας ανέφικτος στόχος. Έχω την άποψη ότι το κάνουν για να έχουν ένα ισχυρό διαπραγματευτικό εργαλείο και να μπορούν να κάμψουν τις όποιες αντιστάσεις εμφανισθούν στις επιλογές των ιδιωτικοποιήσεων που θέλουν να επιβάλλουν. Διαφορετικά διαπραγματεύεσαι επί μέρους επιλογές εάν ο στόχος είναι 20 δις και εσύ πιάνεις 18-19 δις και διαφορετικά εάν ο στόχος είναι 50 δις και δεν μπορείς να πιάσεις ούτε τα μισά. Τότε επιχειρήματα όπως η στρατηγική σημασία μιας επιχείρησης για την ανάπτυξη, μοιάζουν αδύναμα. Είναι μια προετοιμασία διαπραγματευτική ώστε οι επιλογές τους να είναι και οι διαταγές τους.

Συνέντευξη στον Λάμπρο Καλαρρύτη και το περιοδικό Επίκαιρα

Μάιος 2011