Βαγγέλης Παπαχρήστος «Το μνημόνιο δεν αποτελεί απάντηση στην κρίση»

Συνέντευξη στον Σωτήρη Λέτσιο στην εφημερίδα «Η Θεσσαλία» Μάιος 2011

Οι φωνές αμφισβήτησης για την ακολουθούμενη κυβερνητική πολιτική πληθαίνουν. Το ερώτημα είναι κατά πόσο θα καταφέρουμε να τηρήσουμε τους όρους του Μνημονίου μέσα στα όρια που θέτει το Μνημόνιο;

Η αμφισβήτηση αυξάνεται λόγω των αποτελεσμάτων εφαρμογής του μνημονίου. Το μνημόνιο βαθαίνει τη κρίση και δεν αποτελεί απάντηση στην κρίση. Είναι μια λάθος συνταγή που στηρίζεται σε μια λάθος διάγνωση. Όσο πιο γρήγορα αλλάξει αυτή η αγωγή τόσο αυξάνονται οι δυνατότητες για θεραπεία. Το γεγονός ότι μας δάνεισαν δεν επήλθε από θεσμική αλληλεγγύη. Το έκαναν για να σώσουν τις τράπεζές τους και όχι την Ελλάδα. Ακόμη και τώρα αυτοί κερδίζουν χρόνο και όχι η χώρα μας, που μέρα με την μέρα χάνει και χρόνο και διαπραγματευτικά εργαλεία.

Η συζήτηση περί αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους καλά κρατεί μετά και τις πρόσφατες δηλώσεις Σόιμπλε. Είναι ένα γεγονός τελικά αναπόφευκτο;

Η χώρα έχει ένα τεράστιο χρέος το οποίο διογκώνεται καθημερινά. Το κόστος για την εξυπηρέτηση των τόκων και των χρεολυσιών είναι δυσθεώρητο. Η εξυπηρέτησή του θα απαιτούσε η χώρα να έχει τεράστια πρωτογενή πλεονάσματα - πολύ πάνω από το 6% - για πολλά χρόνια, πράγμα που θα στραγγάλιζε την ανάπτυξη και θα συνέθλιβε τους πολίτες. Άρα το χρέος δεν είναι διατηρήσιμο. Συνεπώς αυτό που πρέπει να γίνει είναι να έλθουν οι δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους σε ένα τέτοιο επίπεδο που να μπορεί να εξυπηρετηθεί χωρίς να υπονομεύει την ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή. Αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο με αναδιάρθρωση του χρέους η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί με πολλούς εναλλακτικούς τρόπους. Αυτό που πρέπει να συζητηθεί είναι ποιο θα είναι το ύψος της, ποια θα είναι τα κριτήρια και ποιοι θα είναι οι παίχτες που θα την οργανώσουν. Θα μπει η Κεντρική Τράπεζα στο παιχνίδι έτσι ώστε να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των χωρών και όχι των Τραπεζών; Θα είναι η αναδιάρθρωση προς όφελος των πιστωτών ή προς όφελος των οφειλετών; Όλα αυτά αποτελούν ζήτημα διαπραγμάτευσης και όσο περνάει ο καιρός ως χώρα χάνουμε διαπραγματευτικά εργαλεία. Διαφαίνεται ότι η καθυστέρησή της θα είναι υπέρ των πιστωτών και όχι των οφειλετών.

Οι προτάσεις που διατυπώνονται περί αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας της χώρας τι μπορούν άμεσα να αποδώσουν;

Εδώ φαίνεται ότι δεν μιλάμε για αξιοποίηση της περιουσίας αλλά για εκποίηση και μάλιστα εκποίηση σε μια περίοδο που οι αξίες είναι χαμηλά. Δεν υπάρχει σοβαρός αναλυτής ο οποίος να πιστεύει ότι μπορεί να πιαστεί ο στόχος των 50 δις μέχρι το 2015. Άρα εύλογα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι μας βάζουν μπροστά σε έναν ανέφικτο στόχο για να έχουν ένα ισχυρό διαπραγματευτικό εργαλείο και να είναι σε θέση να κάμψουν τις όποιες αντιστάσεις μπορούμε να προβάλουμε στις επιλογές των ιδιωτικοποιήσεων που θέλουν να μας επιβάλλουν. Πώς θα αρθρώνεις επιχείρημα για στρατηγικό ρόλο της ΔΕΗ στη χώρα όταν δεν έχεις πιάσει το στόχο που σου έχουν βάλει. Είναι μια προετοιμασία διαπραγματευτική ώστε οι επιλογές τους να είναι και διαταγές τους.

Κατά πόση κρίνετε ως σωστή την εκτίμηση, ότι σε μεγάλο βαθμό τα προβλήματα στην ευρωπαϊκή οικονομία προέκυψαν από την στιγμή όπου δημιουργήθηκε το ευρώ;

Με την εφαρμογή του Ευρώ και τη σύγκλιση των ονομαστικών επιτοκίων είχαμε απόκλιση των πραγματικών επιτοκίων, αφού διατηρήθηκαν διαφορές στον πληθωρισμό ανάμεσα στις χώρες του Κέντρου και της Περιφέρειας. Ο φθηνός και επιθετικικπρύκολος δανεισμός στις χώρες της περιφέρειας από το κέντρο, τόνωνε την εγχώρια ζήτηση που διευκόλυνε τις εισαγωγές και τους προστατευμένους τομείς της οικονομίας και συγχρόνως κρατούσε ψηλά τον πληθωρισμό και τους μισθούς. Αυτό οδήγησε μετά από μερικά χρόνια στην υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας του εξαγωγικού τομέα και στη διεύρυνση της εξαγωγής εισοδημάτων με τη μορφή τόκων και μερισμάτων, διευρύνοντας υπέρογκα τα ελλείμματα του ισοζυγίου πληρωμών. Από την άλλη, η πολιτική περιορισμού των μισθών και τα ψηλά πραγματικά επιτόκια συγκρατούσαν την εγχώρια ζήτηση στο Κέντρο, ιδιαίτερα στη Γερμανία, συγκρατούσαν ένα ασυνήθιστα χαμηλό πληθωρισμό σε συνδυασμό με αναιμικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Με επιθετική εξαγωγική πολιτική στηριγμένη ουσιαστικά στο δανεισμό της περιφέρειας που τόνωνε τη ζήτηση για τις εξαγωγές της. Όμως η κρίση έδειξε ότι υπάρχει όριο στην ανακύκλωση των πλεονασμάτων τους χωρίς ρίσκο. Η έκθεση του τραπεζικού συστήματος στις χώρες της περιφέρειας, όχι μόνο στο δημόσιο αλλά και το ιδιωτικό τους χρέος, είναι πηγή αστάθειας για τις χώρες του κέντρου. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για την πιο συμμετρική ανάπτυξη της ευρωζώνης και όχι την συνέχιση της ίδιας ασύμμετρης πολιτικής που επιχειρείται να επιβληθεί στην ευρωζώνη.

Εν μέσω μιας τόσο σοβαρής κρίσης πώς είναι δυνατόν να βρεθούν απαντήσεις στο πρόβλημα της ανάπτυξης;

Η κυρίαρχη αντίληψη προβάλει το σχήμα: η ανάπτυξη θα προέλθει από την αύξηση των εξαγωγών. Για να αυξηθούν οι εξαγωγές θα πρέπει να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί. Για να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί θα πρέπει να βελτιωθεί το επιχειρηματικό κλίμα, να μειωθεί η κρατική παρέμβαση, να απελευθερωθεί η αγορά εργασίας και να μειωθούν οι μισθοί. Είναι το γνωστό νεοφιλελεύθερο σχήμα που δίνει βάρος στις οριζόντιες πολιτικές. Που είναι το πρόβλημα με αυτή την αντίληψη; Είναι ένα ιδεολογικό σχήμα που αδυνατεί να διαγνώσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας.

Σε ολόκληρη τη μεταπολεμική περίοδο είχαμε μια συνεχή εισροή πόρων από το εξωτερικό, - στην αρχή είχαμε το μεταναστευτικό και το ναυτιλιακό, μετά ήλθε ο τουρισμός, στη συνέχεια οι ευρωπαϊκοί πόροι και κατά την τελευταία δεκαετία ο εύκολος και φθηνός δανεισμός – και αυτό διαμόρφωσε μια εσωτερική δομή όπου οι τομείς που παράγουν για την εσωτερική αγορά (εμπόριο, κατασκευές) να έχουν μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους από τους τομείς που παράγουν για την εξωτερική αγορά. Έτσι για παράδειγμα, κάποιος που είχε ένα εκατομμύριο και ήθελε να κάνει μια επένδυση, αντί να ανοίξει μια βιοτεχνία για να εξάγει προτιμούσε να φέρει το Hondos center ή να ανοίξει καφετέρια; Για να αντιστραφεί αυτή η αυθόρμητη κίνηση της αγοράς χρειάζεται μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική, ένα νέο αναπτυξιακό σχέδιο που θα δίνει προτεραιότητα σε κλαδικές και περιφερειακές πολιτικές, δηλαδή θα επιλέξει κλάδους τους οποίους μπορεί η χώρα να στρέψει εξωστρεφώς και που θα βάζει τα τρία αναπτυξιακά εργαλεία - την αγορά, το κράτος και τις τράπεζες- στην υπηρεσία αυτού του στόχου. Έχοντας καθαρό το μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό στόχο τα βραχυπρόθεσμα μέτρα τόνωσης της αγοράς πρέπει να συντονιστούν με αυτόν. Δυστυχώς το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δεν κινείται σε αυτή τη κατεύθυνση.

Τα σοσιαλιστικά κόμματα στην Ευρώπη έχουν επεξεργαστεί σοβαρές προτάσεις για την έξοδο από την κρίση ή όλα έχουν αφεθεί στα χέρια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας;

Η σύγχρονη κρίση είναι και κρίση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ανάπτυξης. Δυστυχώς στην Ευρώπη ο νεοφιλελευθερισμός συνταγματοποιήθηκε με τη μορφή του Μααστριχ, του Συμφώνου Σταθερότητας κλπ. Άρα οι δυνάμεις που το αντιπαλεύουν δεν έχουν μόνο πολιτικά εμπόδια να λύσουν αλλά και νομικά. Ενώ είμαστε σε μια εποχή που ζητάει νέες απαντήσεις τα σοσιαλιστικά κόμματα δυστυχώς αδυνατούν να επεξεργαστούν και να προτείνουν θετική διέξοδο. Εγκλωβισμένα στα θεσμικά δεσμά και σε δυσμενείς πολιτικούς συσχετισμούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υποτάσσονται στην κυρίαρχη αντίληψη και οδηγούνται σε μια διαχείριση ξένη προς τη φυσιογνωμία τους. Και αν δεν μπορούν να αλλάξουν πολιτική κινδυνεύουν να αλλάξουν φυσιογνωμία. Εάν λοιπόν οι σοσιαλιστές δεν βάλουν στο επίκεντρο της πολιτικής τους βασικά ζητήματα, την αλλαγή της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής, την τιθάσευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, την αναδιανομή εισοδήματος που αποτελεί τη ρίζα της σύγχρονης κρίσης, θα παίζουν τον άχαρο ρόλο του διαχειριστή αλλότριων πολιτικών και όχι τον γενεσιουργό κοινωνικών προσδοκιών και ελπίδων.